A bisbarra de Compostela está chea de recunchos e patrimonio esquecido; moi preto de Santiago, en Brión, atopámonos coas Torres de Altamira, unha fortaleza construída no século IX sobre as ruínas dun antigo castro. Esta reportaxe nos achega a súa historia e as súas imaxes.
As ruínas do castelo son o que queda do que se construíu no século IX sobre os restos dun antigo castro da antigüidade. Este xacemento arqueolóxico adoita ser denominado “Castro de Altamira”, sen que se coñezan con exactitude as súas dimensións ou características. A fortificación do século IX mantívose ata o ano 1073, no que foi arrasada por Gonzalo de Moscoso, fillo dun tal Beremundo. Despois disto a súa reconstrución viuse dificultada pola prohibición ordenada polo reyFernando II en 1180 de construír novas fortalezas na “Terra de Santiago” sen autorización expresa do arcebispo de Compostela. A fortaleza pertenceu a familia dos Moscoso desde o século XV en diante.
Foi de novo derruido polos Irmandiños no século XV (1431 – 1469), durante a revolta e reedificado en 1471. Curiosamente, as novas murallas xa foron adaptadas para resistir o impacto dos proxectís de pólvora. Posteriormente foi asediada no ano 1471, polas tropas do arcebispo de Santiago, baixo o mando do seu propio irmán Luís de Acevedo, sen moita sorte. Desde 1480 habitou o castelo o I Conde de Altamira, Lope Sánchez de Ulloa e Moscoso, e pola súa posesión librouse a Batalla de Altamira.
As obras de mellora e ampliación continuaron durante o goberno do II conde de Altamira: Rodrigo Osorio de Moscoso, chegando a contar con seis torres, ademais dun cómodo palacio. Anos despois, en 1594, o V conde de Altamira: Lope de Moscoso Osorio, ordenou construír no recinto unha capela baixo a advocación dos Reis Magos.
As seguintes obras documentadas debéronse a que a fortaleza estaba en mal estado, rubricando un contrato de obra co mestre canteiro Bieito Vidal, o 29 de marzo de 1629.
A partir do século XVII os condes deixaron de habitar o castelo e ocuparon o Palacio de Trasouteiro, a pouco máis dun quilómetro das torres, trasladándose con posterioridade á corte. Todo indica que no século XVIII sufriu un incendio, que afectou sobre todo ao palacio, favorecendo o seu abandono. A partir deste momento comezou o seu proceso de ruína, sendo a finais do século XIX cando máis foi usado como canteira para numerosas construcións.
No ano 1872, un dos herdeiros da casa de Altamira vendeu as torres, xa en estado de ruínas. Un dos compradores, un rico campesiño que estivera en América, construíu unha casa coas propias pedras da fortaleza; tamén aproveitáronse os sillares na construción da capela de Santa Minia, cando pasou a mans do arcebispado, e para as obras da igrexa parroquial de Brión, chegándose a desfacer tamén a torre da homenaxe.
En 1917 aínda se seguían sacando pedras da fortaleza, ata que en 1973 as ruínas foron adquiridas pola Deputación Provincial da Coruña, que emprendeu as obras de limpeza e consolidación do pouco que quedaba respecto do que foi, segundo a opinión de Anxo do Castelo, unha das mellores fortalezas de Galicia dos últimos anos do século XV. (fonte: wikipedia)
Carlos J. Galbán Malagón no traballo ” Evolución construtiva da fortaleza de Altamira, do documento escrito ao edificio” explica que:
Altamira destaca con moito pola súa sobriedade: ampla porta na planta baixa con dovelas anchas, xanelas de arco rebaixado, van en forma de porta con arco conopial, aparello de sillería ao exterior e mampostería encalada ao interior. É, aínda así, un sistema de transición con fortes inercias medievais. Hai un predominio da cantería nas torres, tendencia a manter a planta cadrada, planta do recinto tendente á regularidade, reaprovechamiento de estruturas precedentes, poucos vans e muralla con noiro de pedra. Mantense o desenvolvemento en altura no canto dun perfil baixo. Este sistema de transición ten a súa orixe en dous feitos históricos básicos, a revolta irmandiña e o clima de inestabilidade posterior con frecuentes enfrontamentos señoriales. A iso engadiríase a necesidade de asegurar a defensa dun señorío que non se legaliza ata mediados do XVI. Así, ao feito construído pódenselle comezar a dar causas históricas claras e ben reflectidas na documentación.
As Torres de Altamira foron declaradas BIC (ben de interese cultural) polo que están sometidas á protección correspondente e son sen dúbida un dos mellores miradoiros do Val da Maía
